AD TAMLAMALARI
   İki adın bir araya gelerek oluşturduğu anlatım birliğine ad tamlaması diyoruz.
   Bu adlardan birincisine "tamlayan" ikincisine "tamlanan'' denir.

ÖRNEK:
Hayran oldum gözleri-n-in kara-s-ı-na.
                         Tamlayan     Tamlanan
Sınav sonuçlar-ı-nı aldığınız gün sizinle aynı mutluluğu
T.yan   T.nan
paylaşmak istiyoruz.

Not: Türkçede dört çeşit ad tamlaması vardır.

1-    BELİRTİLİ AD TAMLAMASI:
   Tamlamanın tüm öğelerinin bulunduğu tamlamadır.

ÖRNEK:
   Ev-in  bahçe-s-i oldukça genişti.
              T.yan  T.nan
   Espri-n-in güzelliğ-i         
       T.yan       T.nan
   Hasta-n-ın durum-u
       T.yan         T.nan

   ÖZELLİKLER:
1-       Ad tamlamasını tamlayanı ile tamlananı arasına başka sözcükler girebilir.

ÖRNEK:
   Annesi-n-in babadan kalma ev-i
T.yan                                          T.nan
   Okuyucu-n-un dikkatini çeken anlatım-ı
T.yan                                              T.nan
   Duvar-ın çatlamış sıvalar-ı
T.yan                       T.nan
   Bu arabanın da modelini beğenmemişti

2-     Tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

ÖRNEK:
   Artık çalmalıydı kapı-s-ı-nı kiracı-n-ın.
                                    T.nan         T.yan
   Hesab-ı-nı vermesi gerekirdi kirayı
      T.nan         
Geciktirmesi-n-in.
      T.yan
   Bitmeyecek senfoni-s-i yarınlara kalmalı
T.nan       
Aşkımız-ın.
  T.yan
3-     Zamirlerle kurulan ad tamlamalarında olabilir zamir tamlayan ya da tamlanan görevinde.

ÖRNEK:
   Bu-n-un sözler-i,
T.yan       T.nan
   Sorular-ın birkaç-ı
T.yan       T.nan
   Alacaklılar- ın bazı-s-ı,
T.yan       T.nan
   O-n-un direniş-i
T.yan       T.nan

4-     Adeylemler tamlayan ya da tamlanan olabilir.

ÖRNEK:
   Konuşma-s-ı-n-ın anlam-ı var mıydı?
T.yan                   T.nan
   Politikacılar-ın  konuşma-s-ı
T.yan                 T.nan

5-     Tamlayan ekinin yerine -den durum eki kullanılabilir.

ÖRNEK:
   Konuşmacılar-dan  bazılar-ı,
T.yan                         T.nan
   Dinleyiciler-den  bir bölüm-ü
                   T.yan                    T.nan

6-     Kişi zamirinin tamlayan eki olması durumunda ortaya çıkacak ekleri şöyle gösterebiliriz:

ÖRNEK:
   Ben-im                    söz-üm
   Sen-in                     söz-ün
   O-n-un                     söz-ü
   Biz-im                     söz-ümüz
   Siz-in                       söz-ünüz
   Onlar-ın                   söz-leri

7-   Bir tamlamada tamlayan ya da tamlanan birden fazla olabilir.

ÖRNEK:
   Oyuncu-n-un jestler-i, mimikler-i, ses-i
             T.yan                       T.nanlar                   
   Adam-ın  konuşma-s-ı, hareketler-i
             T.yan                     T.nanlar
   Bu yollar-ın taş-ı, toprağ-ı
                    T.yan         T.nanlar
   Minnoş-un zıplama-s-ı-nı, miyavlama-s-ı-nı
T.yan                       T.nanlar

8-  Tamlamanın tamlayanı ya da tamlananı sıfat tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
   Bu kuruluş-un ürünler-i her zaman güvenlidir.
  T.yan               T.nan
   İki serseri-n-in  saçma sapan sözler-i
   T.yan                     T.nan
   Firmamız-ın en yeni ürünler-i-ni kapınıza
                 T.yan               T.nan
getirdik.

9-    Tamlayan ya da tamlanan düştüğünde tamlama özelliği ortadan kalkar.

ÖRNEK:
   Duvardaki tablo İbrahim Çallı'n-ın-mış.( tablo-s-u )
 
   Yanıtlar-ın-ı beğenmedim, (sen-in )

   Ses-i-ni kasete almıştık. (Osman'ın)

BELİRTİLİ AD TAMLAMALARINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
•     Tamlayan tamlananın kime neye ait olduğunu gösterir.

ÖRNEK:
   Karadeniz’in iklim-i, ( İlim Karadeniz’e )
  T.yan           T.nan
   Öğrenci-n-in başarı-s-ı ( Başarı öğrenciye )
  T.yan               T.nan
   Sanatçı-n-ın koruma-s-ı,( Koruma sanatçıya )
  T.yan               T.nan
   Dilaver'in yazgı-s-ı, ( Yazgı Dilaver’e )
  T.yan       T.nan

•     Tamlanan tamlayanın niteliğini bildirebilir.

ÖRNEK:
   Yemeğ-in salçalı-s-ı,
    T.yan               T.nan
   Arkadaş-ın has-ı,
  T.yan               T.nan

   Renkler-in kırmızı-s-ı,
  T.yan        T.nan
   Tatlı-n-ın kremalı-s-ı.
  T.yan       T.nan

II- BELİRTİSİZ AD TAMLAMASI:
   Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlama türüdür.

ÖRNEK:
   Kızartma tava-s-ı,
             T.yan       T.nan
   Keten helva-s-ı,
             T.yan   T.nan
   Yaprak dolma-s-ı,
  T.yan    T.nan

ÖZELLİKLER:
1-  Belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan genel anlam taşır, bu durumda bir belirsizlik söz konusudur. Eğer tamlayanda kesinlik söz konusu olursa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüşebilir.

ÖRNEK:
   Çöp torba-s-ı,
             T.yan   T.nan
   Asma yaprağ-ı,
T.yan    T.nan
   Şiir çeviri-s-i,
             T.yan T.nan
   Çöp-ün torba-s-ı,
T.yan      T.nan
   Asma-n-ın yaprağ-ı,
  T.yan         T.nan
   Şiir-in çeviri-s-i
             T.yan  T.nan

2-     Belirtisiz ad tamlamasında tamlayan bir belirginlik, bir kesinlik taşımazsa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüştürülemez.

ÖRNEK:
   Halk edebiyat-ı,
      T.yan    T.nan
   Püf noktas-ı,
     T.yan  T.nan
   Ana kucağ-ı,
      T.yan  T.nan
   Asker ocağ-ı, 
      T.yan  T.nan
   1999 yaz-ı,
       T.yanT.nan

3-     Bu tamlamada tamlayanla tamlanan ilişkisi çok güçlüdür. Bu nedenle sıfat, tamlamayı bir bütün olarak niteler.

ÖRNEK:
   İşlemeli mücevher kutu-s-u.
       T.yan               T.nan
   Süslü vitrin cam-ı,
      T.yan     T.nan
   Kırmızı kadın manto-s-u
      T.yan               T.nan

4-     Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler giremez. ( Sıfat özellikle tamlananı niteleyecekse araya girebilir.)

ÖRNEK:
   Devlet eski bakan-ı,
             T.yan        T.nan
   Makine yüksek mühendis-i,
  T.yan               T.nan

5-     Belirtisiz ad tamlamalarında zamirler tamlayan ya da tamlanan olamaz.

BELİRTİSİZ AD TAMLAMASINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
1- Tamlayan tamlananın yapılmasında kullanılan maddeyi gösterir.

ÖRNEK:
   Dut pekmez-i,
T.yan  T.nan
   Patates püre-s-i,
T.yan     T.nan
   Çilek reçel-i
T.yan T.nan
   Zeytin ezme-s-i,
T.yan   T.nan
   Biber dolma-s-ı
T.yan  T.nan

2-Tamlayan tamlananın türünü gösterir.

ÖRNEK:
   Kum havuz-u,
T.yan   T.nan
   İğde ağac-ı,
T.yan  T.nan
   Balık lokanta-s-ı,
T.yan     T.nan
   Çocuk yuva-s-ı
T.yan    T.nan

3- Tamlayan tamlananın nedenini gösterir.

ÖRNEK:
   Sel baskını,
      T.yan T.nan
   Terör korkusu,
      T.yan   T.nan
   Yangın felaketi,
       T.yan    T.nan

4- Tamlayan tamlananın neye ait ya da neyle ilgili olduğunu gösterir.

ÖRNEK:
   Boyun bağı,
      T.yan   T.nan
   Bayan şemsiyesi,
      T.yan     T.nan
   Çöp kamyonu,
      T.yan    T.nan
   İş eldiveni
     T.yan T.nan

5- Tamlayan tamlananın neye benzediğini anlatabilir.

ÖRNEK:
   Kol böreğ-i,
     T.yanT.nan
   Pamuk şeker-i,
      T.yan    T.nan
   Kalkan balığ-ı,
      T.yan     T.nan

6- Tamlayan tamlananın nerede yetiştiğini, nereye ait olduğunu anlatır

ÖRNEK:
   Ankara keçi-s-i,
  T.yan   T.nan
   Van kedisi,
  T.yan  T.nan
   Amasya elma-s-ı,
  T.yan      T.nan
   Kayseri pastırma-s-ı,
  T.yan     T.nan
   Diyarbakır karpuz-u,
  T.yan         T.nan
   Tekirdağ köfte-s-i
  T.yan      T.nan

7- Tamlamada kişi adı tamlayan olduğunda kişiyle ilgili yapıt, buluş gibi anlamlar bildirir.

ÖRNEK:
   Arşimet Kanun-u,
  T.yan    T.nan
   Pisagor Teorem-i
  T.yan    T.nan

III- TAKISIZ AD TAMLAMASI
   Hem tamlayanın hem de tamlananın ek almadığı tamlama çeşididir.
   Takısız tamlamada tamlayan tamlananın neden yapıldığını veya neye benzediğini bildirir.
   
1-  Neyin neden yapıldığını gösterir.

ÖRNEK:
   Yün kazak,
            T.yan   T.nan
   Demir kapı,
             T.yan  T.nan
   Pamuk kumaş,
T.yan     T.nan
   Gümüş şamdan,
T.yan      T.nan
   Altın küpe,
T.yan  T.nan
   Tahta masa
T.yan  T.nan

2-  Neyin neye benzediğini gösterir.

ÖRNEK:
   Elma yanak,
T.yan  T.nan
   Kiraz dudak,
T.yan T.nan
   Servi bey,
T.yan T.nan
   İnci diş,
T.yanT.nan

IV- ZİNCİRLEME AD TAMLAMASI
   Birbirine bağlanmış en az üç adın bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır.
   Bir başka deyişle tamlayanı ya da tamlananının kendi içinde ad tamlaması olan ad tamlaması türüdür.

ÖRNEK:
   Bahçe kapı-s-ı-n-ın gıcırtı-s-ı,
  T.yan                       T.nan
   Elif-in dersler-i-n-in gidiş-i,
  T.yan                      T.nan

   Kuruluşuna göre zincirleme ad tamlamalarını şöyle sıralayabiliriz:
1-   Tamlayan bir ad tamlaması olabilir.

ÖRNEK:
   Okul bahçe-s-i-n-in temizliğ-i
   Tamlayan                  Tamlanan
   Market-in ön-ü-n-ün görünüş-ü
   Tamlayan                  Tamlanan
   Algı Dershane-s-i’n-in eğitim-i
   Tamlayan                     Tamlanan
   Kitaplığ-ıs raflar-ı-n-ın uzunluğ-u
   Tamlayan                     Tamlanan

2-   Tamlayan ad, tamlanan ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
   Dershane-n-in başarı grafiğ-i
Tamlayan               Tamlanan
   Andaç'ın okul çanta-s-ı
             Tamlayan    Tamlanan
   Çocuğ-un ev ödev-i
             Tamlayan       Tamlanan
   Komşu-n-un bakır kazan-ı
             Tamlayan          Tamlanan

3-     Tamlayan da tamlanan da ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
   Kooperatif binalar-ı-n-ın çevre düzenleme-si
                Tamlayan                                     Tamlanan
   Bahçe kapı-s-ı-n-ın reng-i-n-in ton-u
                Tamlayan                           Tamlanan
   Test kitaplar-ı-n-ın soru kalite-s-i,
                Tamlayan                       Tamlanan
   Kent-in su şebeke-s-i-n-in onarım-ı,
                Tamlayan                                        Tamlanan
   Maden işçiler-i-n-in çalışma koşullar-ı
Tamlayan                            Tamlanan

   Karma tamlama ile zincirleme ad tamlaması
birbirine karıştırılmamalıdır.

ÖRNEK:
   Bu iş-in kötü sonuçlar-ı
S.t.            S.t.
 
             Tamlayan      Tamlanan

KARMA TAMLAMA
   Ad tamlamasını oluşturan tamlayan ve tamlanan arasında bir sıfat tamlaması yer alması durumunda bu tamlamaya karma tamlama adı verilir.

ÖRNEK:
   Eski yıllar-ın güzelliğ-i
        Tamlayan      Tamlanan

   Genç adam-ın güzel kıyafet-i
                Tamlayan                Tamlanan

   İlk sorular-ın çözüm-ü
        Tamlayan      Tamlanan

   Çocuğ-un minicik eller-i
        Tamlayan      Tamlanan

   Sıcak yaz günler-i yerini kış-ın soğuk günler-i-ne
     Tamlayan Tamlanan      Tamlayan  Tamlanan

bıraktı.

a-   Sıfat,   tamlamanın tamlananını niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
   Parkın çirkin görüntüsü
Sıfat
   Aslanın tuhaf davranışları
Sıfat
   Sınavın bu bölümü
     Sıfat

b-   Sıfat, tamlamanın tamlayanını niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
   Eski evin sıvalan
Sıfat
   Karanlık odanın aydınlatılması
Sıfat
   Birkaç kendini bilmezin söyledikleri
Sıfat

c-   Sıfat, hem tamlayanı hem de tamlananı
niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
   Eski köşkün pahalı onarım giderleri
Sıfat                Sıfat
I————I I————————1
  Tamlayan          Tamlanan

d- Sıfat, tamlamanın bütününü niteleyebilir.

ÖRNEK:
   Güzel   ev yemekler-i,
                   Tamlayan   Tamlanan
   Yeni   hayvan masallar-ı
      Tamlayan     Tamlanan
   Onarılan   tavuk kümesler-i
      Tamlayan        Tamlanan

ÖRNEK:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, arasına sözcük ya da sözcükler girmiş bir isim tamlaması vardır?
A)  O kırmızı gülleri kimin için aldığını söylemedin.
B)  Öğrenciler,   fen derslerinin boş geçmesinden yakınıyorlar.
C)  Ankara'nın adını yeni duyduğum semtleri var.
D)  Yeni defterini bu kağıtla kaplamalısın.
E)  Türkçe kitabını yarın okula getirirsen iyi olur.
(1996 ÖSS)