ADIYAMAN
Anadolu yarımadasının güneyinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nin Orta Fırat Bölümü‘nde kurulmuş bir il ve bu ilin merkezidir. İl, doğusunda Diyarbakır, güneydoğusunda Urfa, batısında Kahramanmaraş, kuzeyinde Malatya, güneyinde Gaziantep illeri ile komşudur. Merkez ilçe dâhil 7 ilçesi vardır.

Bunlar : Merkez ilçe,Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta ve Samsat‘tır.
İlin ;
Trafik Kod Numarası : 02
Deniz Seviyesinden Yüks : 675
Yüzölçümü : 7.871 km 2 (Göller dahil)
Toplam Nüfusu : 367.595 (1980)
Nüfus Yoğunluğu : 48
Geçim Kaynağı : Tarım ve hayvancılıktır.

Doğuda Fırat vâdîsi, batıda Ceyhan nehrinin kollarından Aksu arasında uzanan ilin kuzeyinde Güneydoğu Toros Dağları uzanır. Bu dağlar üzerindeki Akdağ’ın yüksekliği 2.551 m’dir. Kuzeyde ve kuzeydoğuda görülen bu dağlık sahanın güneyinde arazî alçalır ve Güneydoğu Anadolu düzlüklerine karışır.Akarsular yönünden bir hayli zengin olan Adıyaman‘ın en önemli akarsuyu, ilin güney sınırları boyunca akan Fırat nehridir. Temeli 1981 Ekim’inde atılan Atatürk Barajı, Ziyâretli Çayı‘nın Fırat’a katıldığı Karababa civarında kurulmaktadır. İlin diğer önemli akarsuları kâhta, Göksu, Kalburcu, Sofraz, Çakal‘dır. İl sınırları içindeki belli başlı göller ise, Gölbaşı, Abdulharap, Azaplı ve İnekli gölleridir.

İklimi, deniz tesirlerinden uzak olan Adıyaman’da kara iklimi hâkimdir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlı geçer. İlin kuzeyine doğru iklim daha da sertleşir. En soğuk ayın ortalaması 4,3°C (Ocak ayı), en sıcak ay ortalaması 30,6°C (Temmuz ayı)’dir. Yıllık ortalama sıcaklık ise 16,8°C’dir. Bugüne kadar Adıyaman’da tespit edilen en yüksek sıcaklık 19.7.1965′-de 42,6°C, en düşük sıcaklık ise 18.1.1964’de – 9,4°C’dır. Ortalama yağışlı günler sayısı 70,4, ortalama yağış miktarı ise il merkezinde 835,5 mm, Samsat’ta 477,9 mm, Gerger’de 1.012,2 mm’dir. Tabiî bitki örtüsü bozkırdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde orman bakımından en zengin il Adıyaman’dır. İl topraklarının °7o 17,14’ü orman alanıdır. Ormanlık alanlar daha ziyâde kuzeydeki Güneydoğu Toros Dağları’nın eteklerinde toplanmıştır. İlin güneyi ise çayırlık ve çalılıktır.

Nüfus: 1954’te il olan Adıyaman‘ın toplam nüfusu 367.595, yoğunluğu 48, merkez ilçenin nüfusu 53.219’dur. Şehirleşme yavaştır. Nüfusun % 32’si şehirlerde, % 68’i (250.609’u) kırlık alanlarda oturur. Merkez ilçe ve Gölbaşı ilçesi hâriç nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Merkez ilçede 68 olan yoğunluk Gölbaşı’nda 58, Çelikhan’da 31, Samsat’ta 29’dur. 1975 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Adıyaman’da okur-yazar oranı Türkiye ortalamasının çok altındadır. Türkiye’de % 61,9 olan okur-yazar oranı Adıyaman’da % 36,5’e düşer.Okuma çağında olan 272.914 kişiden 172.759’u okur yazar değildir. Okuma-yazma bilmeyen nüfusun 64.112’si erkek, geri kalanı kadındır.

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanan ilde 1980 istatistiğine göre 133.874 ha. ekilebilen arazinin % 86,5‘i tahıllara, % 4,4′ü baklagillere, % 8‘i endüstri bitkilerine, % 0,8‘i yağlı tohumlar ziraatine tahsis edilmiştir. Tahıllardan en çok buğday (175.351 ton), arpa (41.284 ton), baklagillerden mercimek (2.871 ton), nohut (1.564 ton), endüstri bitkilerinden tütün (7.645 ton), pamuk (1.781 ton), şekerpancarı (1.684 ton), yağlı tohumlardan çiğit (2.850 ton) ve susam (414 ton) üretilmiştir. Antepfıstığı ve bağcılık da günden güne önem kazanmaktadır. Türkiye’de üretilmekte olan antepfıstığının % 23,67′si, üzümün % 4,64‘i Adıyaman’dan elde edilir. Hayvancılık tarımı tamamlayan bir unsurdur.

Türkiye’nin mevcut hayvan varlığının % l‘i Adıyaman’dadır. En çok koyun beslenir (348.320). Koyundan sonra en çok kıl keçisi (307.880) ve inek (100.504) beslenir. Fert başına yıllık süt üretimi 134 lt’dir. Yeraltı zenginlikleri yönünden şanslı illerimizdendir. Başta petrol olmak üzere il sınırları içinde bakır, krom, fosfat, maden kömürü, demir, kurşun ve pirit rezervleri tespit edilmiştir. M.T.A. tarafından tespit edilen bu zenginliklerden petrol, 1958 yılından beri çıkartılmaktadır.

Şifalı yeraltı kaynak sularına da sahip ildeki başlıca kaplıca ve içmeler; Kuruçay, Korucak ve Çörmük kaplıcaları ile Pötükhan ve Bişor maden sularıdır. Sanayi önemli ölçüde gelişmemiştir. İldeki başlıca sanayi kuruluşları devlete âit olanlardır. Peynir ve Tereyağ Fabrikası, Yaprak Tütün İşleme Evi ve Sümerbank’a ait Pamuklu Dokuma Sanayii fabrikası bunların başlıcalarıdır.

Diğer taraftan Çimento Fabrikası, Yem ve Sümerbank‘a ait Trikotaj fabrikası ile Et Kombinası da inşa halindedir. Özel sektöre ait sanayi faaliyetleri ise atölye ve imalâthane seviyesindedir. Bunlarda un, yağ ve çiğit ayıklama atölyeleridir.Ulaşım yönünden nisbeten geridir. İl sınırları içinde sadece Gölbaşı, demir yolu güzergâhı üzerindedir ve il sınırları içindeki demir yolu uzunluğu ise 44 km’dir. 360 numaralı devlet yolu il merkezinden geçerek Diyarbakır’a ulaşır.

Târihçe, merkez ilçenin adıyla anılan ilin eski adı Hısn-ı Mansûr (Mansûr Hisarı) idi. Cumhuriyet döneminde Adıyaman ismini almıştır. Tarih çağlan boyunca Hititlerden Emevîlere kadar birçok devletin hakimiyetine girmiştir. 1084’de Kutalmışoğlu Süleyman Şah‘ın kumandanlarından Buldakçı Bey tarafından Türk topraklarına katılmıştır. Daha sonra bir müddet Memlûklerin hâkimiyetine giren Adıyaman 1516’da Yavuz Sultan Selim Han‘ın Mısır Seferi sırasında Osmanlı Devleti topraklarına katıldı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Malatya’ya bağlı iken 1926’da Gaziantep’e, 1933’ten itibaren de tekrar Malatya’ya bağlandı. 1954’te ise öldü.Tarihi Eserler, Tarih çağları boyunca birçok devletin hakimiyetinde bulunan bölge, bu hakimiyetin izlerini taşımaktadır.
Bölgede bulunan başlıca tarihi eserler şunlardır:
Antik Şehir Harabeleri,
Roma devri kalıntılarının bulunduğu Eskitaş Köyü,
Bizans ve Osmanlı dönemine ait kalıntıların bulunduğu Samosata Höyüğü.
Kaleler :
Adıyaman kalesi,
Hititlerden kalma Besni Kalesi,
Anadolu’da bulunan yazılı kayaların en büyüğünün bulunduğu ve Osmanlı döneminde I. Sultan Mahmut zamanında onarılan Kahta Kalesi, en önemlileridir.Camiler, il merkezinde Ulu Cami, Çarşı Camii, Eski Saray Camii ve Yeni Pınar Camii, Besni ilçesinde Ulu Cami ve Külhanönü Camii.

Türbeler, Abuzer Gaffarî ve Mahmud-ı Ensârî türbeleri, iki sahabeye aittir. Şeyh Abdurrahman Erzincani Türbesi de önemli ziyaret yerlerindendir. Nemrut Dağı Tapınağı, Nemrut Dağı‘ndadır. M.Ö. I. yüzyılda yapılmıştır. Tapınağın batısındaki terasta 7 tanrı heykeli ile I. Antiokhos‘un heykeli vardır. Heykellerin boylan 9’ar m. olup başları kopmuştur. Kopuk başlar da çevrede bulunmaktadır.