ANADOLU SELÇUKLULARI
Türkiye’de birinci Türk imparatorluk hanedanı. Selçuklular‘ın (b.bk.) Türkiye dalı. Selçuklu sultanı olan Büyük Türk hakanı Alp Arslan, 1071’de Malazgirt (b.bk.) meydan muharebesinde Bizans (Doğu Roma) ordusunu yok .etti, imparatoru esir aldı. Böylece Bizans’ın olan Anadolu Türklere açılmış oldu. Alparslan’ın ölümünden hemen sonra, amcasının oğlu Kutalmışoğlu Süleyman-Şâh, bir kaç yıl içinde Anadolu’yu fethetti, Anadolu Fatihi olarak tanındı ve Türkiye devletini kurdu. “Anadolu Selçukluları” denen Türkiye devletinin ilk hükümdarı oldu. Devletin merkezi (Rûm) İznik idi.

Türkiye devletinin kurulması, Süleyman-Şah’in bu yeni devletin ilk hükümdarı olması 1074 sonları veya 1075 başlarındadır. Süleyman-Şâh, Üsküdar’a kadar gelmiş, güneyde Antakya’yı almış, Bizans’ı Anadolu’dan söküp atmıştı. Bunun üzerine bütün Avrupa birleşmiş, Bizans’ı da yanına alarak, I. Haçlı Seferi (b.bk.) ortaya çıkmıştır. (1096-99). Süleyman-Şâh’ın oğlu I. Kılıç-Arslan, genç devleti, akıl almayacak derecede müşkil (zor durum) şartlarla savunmuş, fakat bütün Anadolu sahilleri (Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz), Haçlılar sayesinde Bizans tarafından geri alınmış, İznik de kaybedilmiş, taht şehri Konya’ya taşınmıştır.

Anadolu Selçukluları Haritası

I. Kılıç-Arslan’ın oğlu I. Mes’ûd da II. Haçlı Seferi(1147-49)’ne Almanya imparatoru ile Fransa kralına karşı Türkiye’yi başarıyla savunmuştur.Onun oğlu II. Kılıç-Arslan, Miryokefalon‘da (b.bk.) (1176) Bizans imparatorunu kesin bir bozguna uğratarak, Bizans’ın Anadolu‘yu geri almak ümîdini tamamen söndürmüştür. Ayrıca III. Haçlı Seferi‘ne (1189-92) karşı Türkiye’yi savunmuş, Almanya imparatoru Friedrich Barbarossa, Anadolu’da ölmüştür. Sonraki Haçlı seferleri, Anadolu ve Türkiye’den geçmemiştir. Bundan sonra Selçuklular, Karadeniz ve Akdeniz kıyılarını Bizans’tan geri almak için başarılı bir politika takip etmişler, fakat hiç bir zaman Marmara ve Ege kıyılarına ulaşamamışlardır.

Karadeniz’de Sinop‘ta, Akdeniz’de Alaiye (Alanya) ve Antalya’da büyük deniz üsleri, tersaneler, donanmalar kurulmuş, kuzeyde Kırım, güney de Musul ve Suriye gibi ülkeler, Türkiye sultanlığına tabî olmuşlardır. Alâeddin Keykubâd zamanında Türkiye, dünyânın en güçlü ve zengin devletlerinden biri, belki birincisi hâline gelmiş, Anadolu’da Türk nüfûsu çok artmış, çok büyük refah çağı olmuştur. Bu yıllar, Anadolu Türkü’nün en müreffeh ve bahtiyar yaşadığı dönemlerden biri, belki birincisidir. Büyük Keykubad’dan sonra doğudan gelen Cengizli Moğollar, 1243 Kösedağ Savaşını kazandıktan sonra gittikçe daha fazla Türkiye’nin işlerine karışmışlar, sonunda Anadolu Selçuklu sultanlarını kukla haline getirmişlerdir.

1308‘de son sultan (II. Mesûd) Kayseri’de ölünce, yerine kimse tahta çıkarılamamıştır. Batı ve Güney Anadolu’da Türkmen beylikleri, İlhanlılar’a tabî olarak, ayrı devletler kurmuşlardır. Anadolu, pek çok Türk devletine bölünmüştür. Sonra Batı Anadolu Türkmen beylerinden Osmanoğulları, büyük gayretlerle tekrar Selçuklu dönemi Anadolu Türk birliğini sağlıyabilmişlerdir. Bu hususta daha geniş bilgi, Anaolu Selçuklu sultanlarına ait maddelerde ve Türkiye maddesinin “târih” bölümündedir.

Selçuklu dönemi Türkiye’sindeki medeni, kültürel, iktisadi seviye, bilhassa XIII. asrın ilk yarısında, o çağ dünyasının en üst çizgisine çıkmıştır. İlim ve edebîyat gelişmiş, Anadolu’da bir taraftan tasavvuf ve halk şiiri (Yûnus Emre), bir taraftan klasik şiir (Dehhânî) teşekkül etmiş, büyük fikir ve gönül adamları (Mevlânâ,Hacı Bektaş), Türk halkının toplum dehasını aksettiren kişiler (Nasreddin Hoca) yetişmiştir. Çok büyük san’at değeri olan anıtlarla Anadolu donatılmış, her tarafta yüksek öğrenim veren medreseler, hastahaneler, ticaret yolları üzerinde azametli kervansaraylar yapılmıştır.Anadolu Selçuklularına Türkiye Selçukluları da denmektedir. Türkiye’nin ilk hükümdar ve devlet başkanları olan Anadolu Selçuklu sultanlarının listesi ve saltanat târihleri, aşağıdadır. Bunlardan I. Süleyman-Şâh, Anadolu Fâtihi, Türkiye Devleti’nin kurucusu ve Türk târihinin en seçkin bir kaç isminden biridir. I. Kılıç-Arslan, I. Mes’ûd, II. Kılıç-Arslan, I. Keykâvûs, I. Keykubâd da çok büyük hükümdarlardır.

Ayrıca I. Keyhusrev’le II. Süleyman-Şah da çok değerli hükümdarlar arasındadır:
1. Kutalmışoğlu Gazi I. Sultan Süleyman-Şah (1075-1086) (doğ. 1045)
2. I. Sultan İzzeddin Kılıç-Arslan (1086-1107) (l’in oğlu) (doğ. 1073)
3. Sultan Kutbeddin Melik-Şah (1107-1116)(2’nin oğlu) (doğ. 1096)
4. 1. Sultan Rükneddin Mesud (1116-1155) (2’nin oğlu) (doğ. 1098)
5. II. Sultan İzzeddin Kılıç-Arslan (1155-1192) (4’ün oğlu) (doğ. 1116)
6. I. Sultan Gıyâseddin Keyhusrev (1192-1196 + 1205-1211) (5’in oğlu) (doğ. 1169)
7. II. Sultan Rükneddin Süleyman-Şah(1196-1204) (5’in oğlu) (doğ. 1150)
8. III. Sultan İzzeddin Kılıç-Arslan (1204-1205) (7’nin oğlu) (doğ. 1190)
9. I. Sultan İzzeddin Keykavus (1211-1219) (6’nın oğlu) (doğ. 1184).
10. I. Sultan Alaeddin Keykubad “Uluğ, Büyük” (1219-1237) (6’nın oğlu) (doğ. 1192)
11. II. Sultan Gıyaseddin Keyhusrev (1237-1246) (10’un oğlu) (doğ. 1223)
12. II. Sultan İzzeddin Keykavus (1246-1256 + 1257-1261) (ll’in oğlu) (doğ. 1238, ölm. 1278)
13. IV. Sultan Rükneddin Kılıç-Arslan (1256-1257 + 1261-1266) (ll’in oğlu) (doğ. 1239)
13.  a. II. Sultan Alaeddin Keykubad (ortak-sultan :(l249-1254) (ll’in oğlu) (doğ. 1239)
14. III. Sultan Gıyaseddin Keyhusrev(1266-1281) (13’ün oğlu) (doğ. 1264, ölm.1283)
15. II. Sultan Gıyâseddin Mesud (1281-1297 + 1302-1308) (12’nin oğlu) (doğ. 1258)
16. III. Sultan Alaeddin Keykubad (1297-1302) (12’nin torunu) (doğ. 1277)

Anadolu Selçukluları Eserleri

Anadolu-Selçukluları