Artayaklıkertenkelegiller, Avustralya'da yaşa­yan bacaksız *kertenkeleler ailesi (Pygopodidae). Büyük Federal Almanya'da Bavyera bölgesindeki Solenlıofen kireçtaşı ocaklarıadan çıkarılmış bu arkeopteriks fosili, kuşa benzemesine karşın birçok bakımdan günü­müzün kuşlarından farklıdır. Sözgelimi, parmaklardaki kemikler tam, sayıları azalmamıştır ve eltarağı kemik­leri ile "ayaktarağı" kemikleri birbirine kaynaşmamış, ayrıdır. Arkeopteriksin orta boy bir kargabüyüklügünde olduğu, kanat açıklığının 58 cm'e yaklaştığı fosillerden anlaşılmıştır. ölçüde değişiklik geçirmiş bedenleriyle kertenkeleden çok yılanı andıran, ön ayakları dıştan görünmeyen, arka ayaklanysa bazı türlerde hiç görünmeyen, bazılarıdaysa güçlükle görülebilen iki sivri deri parçası biçi­minde olan artayaklıkertenkelegiller ailesi üyeleri, öbür bacaksız kertenkeleler gibi toprağın içine yuva yapmaz, başka kertenkele çeşitlerini avlayarak beslenirler. En yaygın tür olan sivri yüzlü artayaklıkertenkelenin (Lia-lis burtonis) boyu 30 cm'yi bulur.