DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI:
*   Yazarın konuyla ilgili görüşlerini okuyucuya benimsetmek için seçtiği yöntemlere düşünceyi geliştirme yolları denir.
*   Bir başka deyişle yazarın kendisine " Konuyu nasıl anlatmalıyım ki düşüncemi okuyucuma daha iyi iletebileyim? " sorusunu sorması ve bu soruya verdiği yanıttır.

Düşünceyi Geliştirme Yollan Şunlardır:

a) Tanımlama: Düşüncenin dayandığı kavramlar, nitelik ya da nicelikler açıklanır. Konunun ayırıcı özellikleri öne çıkarılır. Açıklayıcı ve tartışmacı anlatımda çok kullanılır.

ÖRNEK:
(I) Kimi insan şiiri sever, kimi sevmez. (II) Bence insanoğlunun yaptığı bunca işler, tuttuğu bunca yollar arasında şiirden yücesi yoktur. (III) Şiir, duygularımızın dışımızdaki nesneleri soyutlamalarla anlatmaktır. (IV) Şiiri sevmeyenlerle arkadaşlık kurmak bir odunla dostluk kurmak değildir. (V) Şiiri sevenlerin sayısı artsın ki, kalabalıklar, bayağılıklar azalsın.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde bir tanımlama yapılmıştır?
A) I                   B) II                  C) III
D) IV               E) V

ÖRNEK:
Kitap bir yandan geçmiş kuşakların kültürdeki kazanç ve başarılarını güvenilir bir biçimde bize ulaştırması, öbür yandan da yaşayan kuşakların oluş halindeki düşünce ve duygularını yayması ile tam bir kültür değildir.
Bu cümlede düşünceyi geliştirme yollarından hangisine başvurulmuştur?
A) Örnekleme                B) Kanıtlama
B) Tanık gösterme        D) Tanımlama E) Karşılaştırma

b) Örneklendirme: Anlatımda ele alınan görüşü, savı, doğrulamak, inandırıcı kılmak için örneklerden yararlanma yoludur. Bu örnek bir fıkra,olay, kişi, eser olabilir.

ÖRNEK:
insanın dışındaki her şey, doğanın tutsağıdır. Görmek için doğaya bakan her göz, bunu kolayca görür. Bir erik ağacı düşünelim erik, niçin eylülde değil de nisan, mayıs aylarında çiçek açar? Niçin yazın meyve verir? Eğer doğanın tutsağı olmasıydı, istediği zaman meyve verirdi, insanın istediği zaman doğurduğu gibi.
Bu   parçanın    anlatımında    aşağıdakilerin hangisi ağır basmaktadır?
A)   Örnekleme
B)   Öyküleme
C)   Tanımlama
D)   Benzetme
E)   Betimleme

ÖRNEK:
Uygarlık tarihinin büyük dönemlerini düşünecek olursak, onların en fazla etki altında kalmış dönemler olduğunu görürüz. Roma'nın en parlak dönemi, Yunan etkisiyle doludur. Eskilerin etkisi olmuştur. Fransız İhtilalinin ve Romantizm'ini kuzey rüzgarları getirmiştir. Yeni Türk Uygarlığı, Batı kültürünü korka korka değil, bütün iştahıyla içmektedir.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basar?
A) Tanımlama                   B) Örnekleme
C) Öyküleme                    D) Karşılaştırma
E) Betimleme

c)      Tanık Gösterme: Bu yöntem de diğerleri gibi düşünceyi kanıtlama, inandırıcı kılmaya yöneliktir. Konuyla ilgili düşünceleri doğrulamak için tanınmış, uzman kişilerin görüşlerinden eserlerinden alıntı yapmaktır.

ÖRNEK:
Romeo ve Juliet'te Shakespeare "Bir isimden ne çıkar? Hangi adla olursa olsun / Aynı derecede güzel kokar gül dediğimiz o çiçek… " dedirtiyordu soyadlannın ayırdığı kahramanlarına. Oyunun bu ölümsüz dizelerindeki bilgelik, oyunun sonuna düşman ailelerden olan sevgililerin ölümlerinin önüne geçmediği gibi düşman milliyetçiliklerin isimler aracılığıyla birbirlerinin tarihsel varlıklarını yok etme çabaları da halen sürüyor. Yüzyıllardan beri ad koymak, adlandırılan varlık üzerindeki egemenliğin en kestirme yoludur insanların gözünde.
Yazar, paragrafın sonunda açıkladığı düşüncesini kanıtlayabilmek için hangi anlatım biçimini ve yöntemini kullanmıştır?
A)   Alıntı yapma – Açıklama
B)   Benzetme – Betimleme
C)   Karşılaştırma – Tartışma
D)   Tanık gösterme – Örnek verme
E)   Tartışma – Öyküleme

ÖRNEK:
Ben sözcüğünün anlamı, belki de hiçbir zaman saydam olmadı. İlk bakışta yalınmış gibi görünen bu sözcüğün gösterdiği varlığın aslında bir bütün olmadığını 13.yy.'da Yunus Emre seslendiriyor: "Beni bende demem / Ben bende değilim / Bir ben vardır bende benden içeri."
Bu paragrafta hangi anlatım biçimi ve yöntemi kullanılmıştır?
A)   Tartışma – Tanık gösterme
B)   Açıklama – Tanımlama
C)   Tartışma – Karşılaştırma
D)   Açıklama – Tanık gösterme
E)   Betimleme – Benzetme

Not: Sözü söyleyenin sadece adı geçerse örnekleme; kişinin adıyla birlikte sözü de verilmişse tanık gösterme olacağı unutulmamalıdır

d)      Karşılaştırma (İlişki Kurma) : Ele alınan konuyu benzer ya da karşıt özellikler taşıyan bir başka konuyla ilişkilendirmektir. Kıyaslama da denilen bu yöntemle düşünceler daha açık seçik, daha belirgin duruma getirilir.

ÖRNEK:
İki tür şiir vardır; Sesiyle sese üsluplarıyla öne çıkanlar; sesi belirgin oimakla birlikte imge dünyaları ve çizdikleri dünyalarla belirginleşenler. Birinci tür şiir kişiyi sesiyle sarar ve onu kendine tutsak eder; ikinci tür şiir ise insanı kendine özgü sesiyle baş başa bırakarak ona yeni şiirler yazdırır. Birinci tür, kolay taklit edilir; ikinci türü taklit etmek zordur.
Bu parçanın anlatımında özellikle aşağıdakilerden hangisi ağır basar?
A) Öyküleme                  B) Karşılaştırma
C) Tanımlama                D) Örnekleme
E) Betimleme

ÖRNEK:
Ömer Faruk Toprak "Tuz ve Ekmek" romanında, olağan üstü bir başarı sağladığı gibi, Rıfat İlgaz da "Karartma Geceleri" 'nde, kendine özgü kalem ustalığını ortaya koyarak, sanat gücünü kanıtlamıştır, iki yazarımız da dönemin baskılarından söz etmiş, aynı nedenlerle kaçış, saklanış gibi konuları betimlemiştir.
Bu parçada hangi anlatım yolundan yararlanılmıştır?
A) Tartışma                   B) Karşılaştırma
C) Örnekleme               D) Tanımlama
E) Öyküleme

e)       Benzetme: Taşıdığı özellikler yönüyle zayıf olan bir varlığı veya durumu güçlüye benzetmektir.
*   Benzetme de aslında bir çeşit karşılaştırmadır.

ÖRNEK:
Kiracı – ev sahibi ilişkisi garson – müşteri ilişkisine benziyor. Sanki insani bir yaklaşımı var; ama aslında alım – satım işi. Kiracı aslında müşteri ama o kadar baskı altındaki bunu fark edemiyor. Ne kadar gülümserse garsonu rahatsız etmez, bahşişi nasıl vermeli? Bunlar kendi başlarına sorun oluyor. Sonuçta her ikisi de yarı yarıya mahcup kalıyor.
Bu paragrafta aşağıdakilerden hangisi vardır?
A)   Betimleme
B)   Tartışma
C)   Alıntılama
D)   Karşılaştırma
E)   Tanımlama

ÖRNEK:
"Gündüzün tüm güzellikleri geceyle nasıl kaybolursa, çıkarcı dostluklar da bu acı günlerde geçip gider."
Yukarıdaki tümcede düşünceyi geliştirme yollarından hangisine başvurulmuştur?
A) Tanık gösterme            B) Somutlama
C) Tanımlama                  D) Öyküleme
E) Betimleme

f)       İstatistiklerden Yararlanma: Düşünce yazılarında ileri sürülen savı kanıtlamak için sayısal verilerden yararlanma tekniğidir.

ÖRNEK:
Türk sanatseverlerine dünyanın ünlü sanatçılarını tanımak, yabancılara da ülkemizin tarihsel ve doğal zenginliklerini göstermek amacıyla ilki 1973 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 50. yıldönümü nedeniyle düzenlenen uluslar arası istanbul Festivali'nin 6. bugün başlayacaktır. Avrupa Müzik Festivalleri Birliği üyesi olarak dünyanın en ünlü 36 festivali arasına giren bu yılkı şenlikte 14 ülkeden 113 sanatçı yer almaktadır.
Bu parçanın anlatımında, düşünceyi geliştirme yollarının hangilerine başvurulmuştur?
A)   Benzetme – Karşılaştırma
B)   Tan ı mlama – Tan ı k gösterme
C)   Örnekleme -istatistiklerden yararlanma
D)   İstatistiklerden yararlanma-Karşılaştırma
E)    Örnekleme – Tanımlama

ÖRNEK:
Fransızların nişan dağıtmakta elleri hiç de sıkı değildir. Crapsuillot dergisi 1995'de 250.000 kişinin Legion d'honneur nişanı taşıdığını yazıyor. Bunlardan 164.000'i askerdir. Yalnız., Fransızlar, kimi zaman, verdikleri nişanı geri almaktan çekinmezler.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A)   Sayısal verilerden yararlanma -Tanımlama
B)   Açıklama-Tanımlama
C)   Tartışma – Benzetme
D)   Örnekleme – Sayısal verilerden yararlanma
E)   Tanımlama – Tanık gösterme