ENDOKRİN SİSTEM
   Canlıların vücudunda kontrol ve düzenleme görevini sinir sistemi ve endokrin sistem gerçekleştirir. İkisi birlikte çalışarak organizmanın bütünlüğünü sağlar. Endokrin sistem endokrin bezlerden oluşur. Bu bezler hormon denilen salgıları salgılar. Ürettikleri salgıları kana veren bezlere iç salgı bezleri, bu salgılara da hormon denir. Ürettikleri salgıları kanala veren bezlere ise dış salgı bezleri denir. Bu salgılara da enzim denir. Ürettikleri hormonları kana, enzimleri de kanala gönderen bezlere karma bez denir.
Hormonların özellikleri:
1.   Hayvanlarda kan ile, bitkilerde soymuk borusu ile doku ve organlara taşınır.
2.   Her hormon farklı hücre, doku ya da organa etki eder.
3.   Az miktarda üretilirler.
4.   Gereğinden az ya da çok üretilmesi hastalığa yol açar.
5.   Yapıları protein ve yağdan oluşur.

HORMON ÜRETEN BEZLER
1)   Hipofiz bezi: beynin tabanında hipotalamusun altında yer alır. Hipofiz bezinde üretilen hormonlar ve görevleri şunlardır:
a)   Büyüme hormonu, büyüme ve gelişmeyi sağlar. Kemik ve kas dokusunun gelişmesinde etkilidir. Büyüme döneminde fazla salgılanması devliğe az salgılanması cüceliğe yol açar.
b)   Deriye renk verici maddeleri uyaran hormon hipofizden salgılanır.
c)   Tiroid bezini uyararak çalışmasını sağlayan hormonu üretir.
d)   Dişilerde süt bezlerinin çalışarak süt üretmesini sağlayan hormonu salgılar.
e)   Gamet hücrelerinin oluşmasında etk,ili olan hormonları üretir.

2)   Tiroid bezi: Boynumuzun tabanında soluk borusunun önünde yer alır. İki çeşit hormon üretir.
a)   Tiroksin: Vücut metabolizmasını hızlandırır. Tiroksin hormonu iyot varlığında sentezlenir. Alınan yiyeceklerde iyot eksikse tiroksin salgılanmaz ve tiroit bezi büyür. Buna guatr denir. Tiroksin hormonu az salgılandığında hücreler arası sıvıda sodyum ve suyun, kanda ise kolestrolün yükselmesine yol açar.
b)   Kalsitonin: Kandaki kalsiyum ve fosfatın kemiklere geçmesini sağlar.

3)   Böbrek üstü bezi: Dışta yer alan kabuk ve içte yer alan öz olmak üzere iki kısımdan oluşur. Kabuk kısmından su ve iyon dengesini sağlayan hormonlar salgılanır. En önemlisi aldesterondur. Aldesteron böbreklerde iyonların (sodyum ve klor) emilimini artırır. Öz bölgesinden adrenalin salgılanır. Adrenalin korku, heyecan, öfke anında salınır. Kan basıncını yükselti, kalp atışını hızlandırır, damarları daraltır, göz bebeklerini büyütür, kılları dikleştirir.
4)   Pankreas bezi: Karma bezdir. Ürettiği enzimleri özel bir kanalla oniki parmak bağırsağına gönderir. Pankreastan iki çeşit hormon salgılanır. İnsülin ve glukagon. İnsülin kandaki şeker miktarı arttığı zaman şeker miktarını azaltmak için salgılanır. İnsülin bu işi kandaki glikozun karaciğerde glikojen şeklinde depolayarak yapar. Glukagon ise kandaki glikoz miktarı azaldığı zaman salgılanır. Karaciğerdeki depoloanmış glikojeni glikoza dönüştürerek kana geçmesini sağlar. Böylece kandaki şeker miktarını artırmış olur. İnsülin yetersiz salındığı zaman kandaki şeker miktarı artar ve şeker hastalığı ortaya çıkar.
5)   Eşey bezleri: Erkeklerde testislerde testesteron hormonu üretilir. Bu hormon cinsiyet karakterlerini (sesin kalınlaşması vb.) ve gamet oluşmasını sağlar. Dişilerde östrojen ve progestoron hormonu üretilir. Östrojende  dişi cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar.

DEĞERLENDİRME:

SİNİR SİSTEMİ

Beyin ve omurilik soğanının görevlerini yazınız.

Bir sinir hücresinde uyartı kaç şekilde iletilir? Açıklayınız.

Sinir hücresinin şeklini çizerek üzerinde kısımlarını gösteriniz.

Refleks olayları …………………………………. kontrolündedir.

I. Bilgi saklama                      1995 FL
II. Vücudun dengesini sağlama
III. Duyu organlarını idare etme.
Yukarıdakilerden hangileri sadece beynin görevidir?
a) Yalnız I   b) I,II      c) I,III      d) I,II,III

I. Omurilik                     1995 EML
II. Sinirler
III. Beyin
Yukarıdakilerden hangileri merkezi sinir sistemi organıdır?
a) Yalnız I   b) I,II      c) I,III      d) I,II,III

Solunum, kalbin çalışma hızı, kusma gibi istemsiz hareketleri kontrol eden merkezi sinir sistemi organı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Omurilik soğanı   b) Beyincik   c) Beyin      d) Omurilik

Duyu organlarının kontrol, bellek, öğrenme gibi istemli hareketlerin kontrol merkezi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Omurilik soğanı   b) Beyincik   c) Beyin      d) Omurilik

Reflekslerin kontrol merkezi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Omurilik soğanı   b) Beyincik   c) Beyin      d) Omurilik

Aşağıdakilerden hangisinde önce beyin daha sonra omurilik görev yapar?
a) örgü örmek         b) bir çiçeği koklamak                                         c) bir yemeğin tadına bakmak   d) eline diken battığında elini çekmek

HORMONLAR

Devliğin ve cüceliğin nedenini anlatınız.

Tiroksin hormonu eksikliğinde ne olur? Anlatınız.
Pankreasın salgıladığı hormonlar ve bu hormonların görevlerini yazınız.

Şeker hastalığı ………………… eksikliğinde meydana gelir.

İç salgı bezleri tarafından kana verilen salgılara ………………. denir.

Aşağıdakilerden hangisi salgılarını hem kana hem de sindirim borusuna gönderir?
a) pankreas   b) epifiz      c) tiroit bezi    d) lenf bezleri