Düşüncelerimizin ve düşünce hayatımızın olgun-laşabilmesi, bu bakımdan üstün seviyeye erişe­bilmemiz için faydalanacağımız en zengin kaynaklar kitaplardır. Hangi alanda olursa olsun, birşeyler öğ­renebilmek ve yazabilmek için, görgü ve tecrübeleri­mizden, çevremizdekilerin düşüncelerinden, bilhassa kitaplardan edindiğimiz sağlam bilgi ve fikirlerden ya­rarlanırız. Okul çağındakiler için, ailesine veya büyüklerinin tavsiyesine uyarak meydana getirdikleri, kendilerine ait özel kütüphanelerden faydalanmak mümkün ise de bunların çoğu, sayıca az ve belli alanda eserlerdir. Okul ve üniversite kütüphaneleri, bunlara göre daha zen­gin olabilir; okuma ve araştırma ihtiyacı artıp, belli bir alana yönelince, şüphesiz en elverişli olanı, daha bü­yük araştırma kütüphaneleridir. inceleme ve araştırma yapan bir kimse, belli ko­nularda daha önce yapılmış olan çalışmaları bilmek gereğini duyar. Bunun için de, temel kaynakların ve başvuru kitaplarının neler olduğunu öğrenmesi gere­kir. Temel kaynaklar, dört bölüm içinde ele alınabilir: a) Yayınlar (bibliyografya), b) Hayatlar (biyografyalar), c) Kavramlar ve terimler (ansiklopedi ve sözlükler), ç) Sayılar (istatistikler). Kuşkusuz ki, bütün bu kaynakların bir araştırma­cı için, en kolay -hiç değilse en çok- bulunabileceği yerler, kitaplıklardır. Gerçi ülkemiz, yeterli sayıda in­celeme ve araştırma kütüphanelerinden yoksundur; ama, elde var olanlardan yararlanma yollarının tam bi­linip bilinmediği de ayrı bir tartışma konusudur. Çoğu kez, işe yeni başlayan ve o zamana kadar büyük bir kitaplıkla yakın ilişkisi bulunmayan bir araştırmacının, gözünün korktuğu, nasıl davranacağını bilemediği, çok görülen bir olgudur. Araştırmaya yönelecek öğrencinin, her şeyden ön­ce, bir kütüphaneden nasıl yararlanacağını, fiş kata­loglarının nasıl kullanılacağını, kitapların hangi sistemle sınıflandırdığını bilmesi, araştırmalarında ona danış­ma (müracaat) hizmeti görecek temel kaynaklan tanı­ması gereklidir. Kuşkusuz, bunlardan daha önce de, bölgede mevcut araştırma kütüphaneleri ve bunların kapasiteleri iyi bilinmelidir.
Varsayalım ki, kütüphanede, yalnız yazarını veya adını bildiğimiz bir eseri veya o yazarın bütün eserle­rini isteyeceğiz; kitabın adını biliyor, fakat yazarının adı­nı bilmiyoruz veya edebiyatla ilgili eserleri gözden geçirmek istiyoruz. Kütüphanedeki binlerce kitap ara­sından, istediğimiz bu eserler nasıl bulunabilecektir? Aradığımız kitabın, görevliler tarafından hemen bulu­nup bize verilebilmesi için, bunların yerlerini belli eden katalog fişlerinin nasıl sıralandığı ve kütüphanede hangi sistemin kullanıldığı hakkında bilgi sahibi olmamız ge­rekmektedir.
Araştırma yapma yeteneği, kitaplıklardaki kaynak­ları düzenleme yollarını anlamak ve temel bibliyograf­ya ve referans kitapları hakkında bilgi sahibi olmakla başlar. Kitaplık araştırması yaparken, izlenen genel yol, hemen her kitaplık için aynıdır. Çünkü, dünyanın her yerinde, bütün kitaplıklar, koleksiyonlarını hemen he­men aynı genel ilkelere, aynı kataloglama ve sınıflan­dırma yöntemlerine göre düzenlerler ve araştırma için, birbirlerine benzer kaynaklar sağlarlar. Bu demektir ki, bütün kitaplıklarda, konulara göre bir sınıflandırma sis­temi, bir fiş katalogu ve bir de bibliyografya ve refe­rans kaynakları vardır. Kullanılmakta olan kitaplıktaki bu çeşit vasıtaların özellikleri hakkında bilgi sahibi ol­mak, kitaplık kaynaklarının verimli bir şekilde kullanıl­masının ilk önemli şartıdır.
Kütüphanelerden daha verimli yararlanabilmeyi mümkün kılacak bir yol da, yukarıdaki açıklamaların gerektirdiği okuyucu (ya da kullanıcı) eğitimidir. Oku­yucu eğitimi, çok kapsamlı faaliyetleri içermektedir. Bu nedenle okuyucu eğitimine genellikle iki aşamada ba­kılabilir: 1) Okuyucuların var olan bilgi kaynaklan ko­nusunda haberdar edilip, bilinçlendirilmeleri. 2) Bilinçlendirilmiş okuyuculara, ihtiyaç duydukları bilgi­leri arayıp bulup kullanabilmeleri konusunda beceri ka­zanmaları için eğitim verilmesi.
Bu eğitim konusunun, ülke düzeyinde ele alınıp planlanması, kütüphanelerin, kendi okuyucu eğitimi fa­aliyetlerini başarılı olarak yürütmelerini ve kütüphane­lerden çok daha kolay ve verimli yararlanmayı büyük ölçüde etkileyecektir.