Tanzimat Döneminde Gazete

Tanzimat gazeteciliği; halkın bakış açısının yanı sıra edebiyatın da değişmesinde büyük etkiye sahiptir. Çünkü günlük yaşamın gazeteyle ön plana geçmesi, edebiyatımızda da etkisini gösterir. Bu gazeteleri okuyanlar, Batı'dan yapılan roman çevirilerini izleyenler, yeni bir dünya görüşüyle karşılaşırlar. Tanzimat'la gelen ve gelişen Türk gazeteciliği, Türk edebiyatının yepyeni bir döneme girmesini sağlar
Tanzimat şairleri ile yazarlarının hemen hepsi gazetecilikle uğraşırlar. Edebiyatla ilgili ilk yazılar gazetelerde yayınlanır. Bu yüzden; Şinasi, Narriik Kemai, Ziya Paşa, Ahmet Mithat, Ahmet Vefik Paşa, Ebüzziya Tevfik, Şemsettin Sami, Recaizade Mahmut Ekrem… gazetecilikle edebiyatı kaynaştırırlar. Türk edebiyatındaki ilk gazete Takvim-i Vekâyi'dir. 1831'de çıkarılan bu gazete ilk resmî gazetedir.

Agâh Efendi, edebiyatımızda ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval gazetesini çıkardı. Daha sonra Şinasi tek başına Tasvir-i Efkâr gazetesini (1862) yayına hazırladı. Ali Suavi'nin yönettiği Muhbir (1866), İstanbul (1867); Namık Kemal'le Ziya Paşa'nın birlikte çıkardıkları Hürriyet (1868), Basîret (1869), Hakayık'ul Vekâyi (1870); Namık Kemal'in yayınladığı İbret (1871), Hadîka (1872); Ahmet Mithat'ın çıkardığı Devir (1872), Sırâç (1873), Vakit (1875); Şemsettin Sami'nin yayınladığı Sabah (1876), Tercüman-ı Hakikat (1878), Tercüman-ı Şark (1878) dönemin belli başlı gazetelerindendir.

İlk özel gazete olan ve Agâh Efendi ile Şinasi'nin çıkağı Tercüman-ı Ahvâl'in edebiyatımızda ayrı bir yeri vardır. Osmanlı ülkesinde ilk özel Türkçe gazete olan Tercüman-ı Ahval hem gazetecilik hem de edebiyat ve kültür tarihi yönünden bir dönüm noktasıdır. Sosyal ve siyasal olayların yoğunluk arz ettiği halk tarafından merak ve heyecanla izlenen olaylar bu gazetede yayınlanmıştır. Tercüman-ı Ahval, bir övgü gazetesi değil, düşünce ve tartışma gazetesi olmuş, fertlerin düşünce ve kanaatlarını açığa vurulmasına katkı sağlamıştır. İmtiyazlı baş yazı geleneği ilk bu gazetede başlamış, tefrika ve tartışmalar, haberi ön plana çıkaran araştırmalar, eğitim sisteminin aksaklıkları ve siyasi eleştiri örnekleri yine ilk bu gazetede yer almıştır, ilk edebî tefrika da bu gazetede yayınlanır. Bu, Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı oyunudur. Gerçekten o dönemde bütün yazarlar, ilk edebî yazılarını gazetelerde yayınlamışlardır. Bu nedenle Tanzimat döneminde gazetecilik, edebî açıdan çok büyük önem taşır.

Tercüman-ı Ahvâl'in açtığı yolda çok emek ve titizlikle yayın hayatına giren, daha ileri bir adım atan Tasvir-i Efkar olmuştur. Şinasi'nin kalemiyle özgürlük düşüncesini yayan bu gazetenin Türk basın tarihinde önemli bir yeri vardır. O dönemin en özlü ve kültürlü yazılar onun kaleminden bu gazetede çıkmıştır.

Tasviri Efkar'ın eğitim ve edebiyat alanlarında yepyeni bir yaklaşım oluşturduğu da kabul edilir. Halk dilini ön plana çıkarması, sade anlatım ve keskin fikirli stili, gazetesine izin için yaptığı başvurusundaki olabildiğince Türkçe anlatım ilgisine sadık kaldığını gösterir.

Sonuçta Batı'dan alınan yeni yazı türlerinin gelişmesinde, yeni edebiyatçıların yetişmesinde, yeni bir sanat ve edebiyat ortamının oluşmasında, çağdaşlamada, yeni bir yaşam tarzının oluşmasında Tanzimat gazeteciliği önemli rol oynamıştır.