V. PROPP’UN MASAL ÇÖZÜMLEME METODU
V. PROPP’UN MASAL ÇÖZÜMLEME METODU
V. Propp, Rus masallarını incelerken bu masallarda iki temel özellik dikkatini çeker: Bunların birincisi masalların çeşitliliği, ikincisi ise, tekdüzeliğidir.
Propp masalları birbiriyle karşılaştırmış ve masalların ortak kurgusunu belirlemiş, oluşturucu bölümlerine göre bir betimleme yapmış, kendi aralarındaki ve bir bütün ile olan ilişkilerini ele almıştır. Propp, netice olarak bu masallarda değişen ve değişmeyen değerleri saptamıştır.
Propp’a göre masalın yapısını, sayıları sınırlı işlevler, değişmeyen öğeler ve bunların birbiriyle bağlanışı oluşturur. Netice olarak Propp Rus masallarında eylemler, tespit edilmiş otuz bir işlev çerçevesinde gelişir.
Türk masalları da bu bakış açısıyla incelenirse, belli bir döneme, belli bir yazara ait masallardaki işlevlerin, belli sıralarda ortaya çıkacağı görülebilir.
Tespit edilen bu otuz işlev her masalda bulunmayabilir. Ancak sayıları sınırlı bu işlevler, anlatılardaki eylemin gelişme sürecinde, değişmeyen bir düzen içinde bulunur. Propp masalı bu haliyle bir kötülükten ya da bir eksiklikten kalkıp ara işlevlerden geçerek, evlilik ya da çözüm olarak kullanılan öteki işlevlere ulaşan bir gelişme biçiminde tanımlamaktadır. Bu gelişmeyi V. Propp, genellikle bir kesit olarak nitelendirir. Bitiş işlevi büyük ölçüde kötülüğün, eksikliğin giderilmesine dayanır.
Propp masalları çözümlerken önceliği bir masalı oluşturan kesitlerin belirlenmesine verir. Masaldaki her yeni gelişme bir kesiti oluşturur.
İşlev bir kişinin gerçekleştirdiği eylemdir. Yukarda belirtilen sınırlı sayıdaki işlevlerin ortaya çıkışlarında da çok belirgin bir sıranın varlığını tespit eder Propp. Bu masalların tümünde neredeyse yapı aynıdır.
1- Kimler tarafından ve nasıl gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin, kişilerin işlevleri masalın değişmez, sürekli öğeleridir. Bunlar masalın temel oluşturucu bölümleridir.
2- Masallardaki işlevlerin sayısı sınırlıdır.
3- Masallarda işlevler hep benzer şekillerde sıralanırlar.
4- Bütün masallar yapılarına göre tek bir türe aittirler.
V. Propp tespit ettiği otuz bir işlevi masallardaki sıraya göre verirken her işlevin belirttiği eylemi de betimler ve işlevleri kısaca tanımlar.
Masallara, genellikle, başlangıçtaki durumun birden bire değişmesiyle girilir. Giriş bölümünün ardından işlevler sıralanır. Bu işlevlerin bir çoğu, kimi zaman aynı sırada olmasalar bile diğer türlerde de olabilir.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.