YANARDAĞLAR
Volkanik faaliyetlerin birçok çeşidi vardır. Ancak, "volkan" deyimi daha çok, belli aralık­larla lav ve kül püskürten, koni biçimi yanardağ­lar için kullanılır.
Lav erimiş kayadır (magma). Yeryüzü ka­buğunun altındaki sert kayaların içindeki boşluk­ları dolduran magma denen bu sıvı, yanardağ püskürmeye başlayınca dışarı Çıkar. Hemen bütün sönmemiş yanardağlar, yeryüzü hareketlerinin olduğu yerlerde bulunur. Yanardağ püskürme­lerinin büyük olasılıkla sıradağların oluşumuyla ilgili bulunduğu sanılıyor. Hareket halindeki kaya kütlelerinin sürtünmesi sonucunda meydana gelen yüksek ısının kayaları ısıtıp erittiğine inanılıyor. Bu erimiş kayalar büyük olasılıkla yukarı doğru yükselerek, yer kabuğundaki çatlaklardan ve za­yıf yerlerden dışarı taşmaktadır.
Yanardağ püskürmesi sırasında magma toprak düzeyine yaklaşırken, büyük miktarlarda su buharı ve daha başka gazlar meydana gelir. Patlamanın şiddetine yol açan da bunlardır. Bir yanardağ yeni oluşurken, patlayıcı gazlar büyük bir krater meydana getirirler. Kırılan kayalar, lav parçaları yanardağ ağzının çevresine düşerek
koni biçimi tipik tepeciği oluştururlar.
Bileşiminde çok miktarda silisyum, demir, magnezyum varsa, lav hareketlidir ve kolayca akar.
Sönmemiş bir yanardağ lav püskürmediği zamanlarda uykudadır. Püskürme sona erince, lavlar yanardağın merkezindeki ağızda katılaşır. Magma yeniden yükselmeye başlayınca; muaz­zam bir basınç meydana gelir. Öyle ki, yanarda­ğın ağzında katılaşmış olan lavdan tıkaç şiddetli bir patlamayla havaya fırlar. Bu arada çevreye kaya parçalan, toz ve kül saçılır.
Kimi yanardağlarda ise patlama sırasında lav­lar yeryüzü kabuğundaki çatlakların içine dolar, büyük alanları kaplar. Bu tür lav selleri soğuyunca büzülüp buruşur ve altıgen bazalt sütunlar mey­dana getirir.