DEYİMLER
En az iki sözcüğün gerçek anlamı dışına çıkmış, mecaza kaymış biçimidir.

Not: Kalıplaşmış bir yapıya sahiptirler ve bu yapı bozulamaz.

ÖRNEK:
   Bana göre hava hoş. —►Hava bana göre hoş,
   Kelleyi koltuğa almak. —►Koltuğu kelleye almak,
   Ayıkla pirincin taşını. —►Pirincin taşını ayıkla.     

Not: Anlam yönünden mecaz anlamlı ya da gerçek anlamlı olabilirler.

ÖRNEK:
MECAZLI                                GERÇEK
Kulak kesilmek.                      Çoğu gitti azı kaldı.
Gözü arkada kalmak.          Allah bana ben de sana
Dil dökmek.                            Ağzına layık.
Başı boş bırakmak.                 Ne hali varsa görsün.
Göz dikmek.
Kulak ardı etmek.
İnce eleyip sık dokumak.
Başının çaresine bakmak

Not: Deyimler genel kural ve yargı bildirmez; sadece belli durumları anlatırlar. Bu özellikleriyle atasözlerinden ayrılırlar.

ÖRNEK:
   Atı alan Üsküdar'ı geçti. (Deyim)
   At sahibine göre kişner. ( Atasözü )
   Ağaç ne kadar uzasa göğe gitmez.
   (Atasözü)
   Paça ıslanmadan balık tutulmaz. Atasözü )
   Dereyi görmeden paçaları sıvamak. (Deyim)
   Dağ fare doğurdu. (Deyim)
   İşleyen demir ışıldar.  ( Yargı bildirdiği için deyim değildir.)

Kuruluşlarına Göre Deyimler;

a)    Söz Öbeği Biçiminde:

ÖRNEK:
   ağır başlı,
   aklı başında,
   çantada keklik,
   iyi gün dostu,
   çam sakızı çoban armağanı,
   sinir küpü,
   laf ebesi,
   Ateş pahası,
   başına buyruk,
   çıban başı…

b)   Mastarlarla:

ÖRNEK:
   yüzü kızarmak,
   gözü arkada kalmak,
   kılı kırk yarmak,
   iğneyle kuyu kazmak,
   göz atmak,
   üstesinden gelmek,
   dilinde tüy bitmek,
   dananın kuyruğu kopmak,
   havanda su dövmek, 
   kafa tutmak

c)   Cümle Biçiminde:

ÖRNEK:
   Eski çamlar bardak oldu,   
   Öp babanın elini,
   Yağmur olsa kimsenin tarlasına yağmaz,
   Tut kelin perçeminden,
   Kuş uçmaz kervan geçmez,
   Lamı cimi yok,
   Taş attın da kolun mu yoruldu,
   ay bacayı aştı…

Not: Deyimler genellikle iki sözcükten oluşan öbeklerdir;    ancak Türkçede tek sözcükten oluşan deyimler de vardır.

ÖRNEK
   akşamcı,
   gedikli,
   gözde,
   kaşadanmış,
   çıtkırıldım.
DEYİMLERDE GÖRÜLEN ÖTEKİ ANLAM OLAYLARI

1-    Kalıplaşmış olmalarına karşın kimi deyimlerde tümce yapısı değişmemek koşuluyla adıllar, kip ve kişi ekleri değişecektir.
Örnek:
   Bana (sana, ona) göre hava hoş.
   Gözüme kestirdim.

2-    Kimi deyimlerde yalnızca bir sözcüğün eş anlamlısı kullanılabilir.
Örnek:
   Şeytanın bacağını kırmak, (ayağını)

3-    Kimi deyimlerin birkaç sözcüğü bilinçli olarak söylenmez.
Örnek:
   Allah bana…….ben sana…….
   Çat kapı……..
   Göze göz dişe diş……(isterim)
   Laf aramızda (kalsın)
   Kız beşikte çeyiz sandıkta ….