MEHMET AGA AŞÇI DÜKKANINDA (Meddah Sururî'den Bir Taklit) Kastamonulu:

– Ben sana diyim bu dükkan neyin? Aşçı:

– Selamün aleyküm hemşerim.

– Aleyküm selam.

– Buyurun hemşerim.

– Ne satıyon gardaşım?

– Aşçıyım, yemek yapıyorum.

– Benim de karnım aç. Ne var yiyecek?

– Efendim ekşili köfte var, İzmir köftesi var, terbiyeli çorba var, velhasılukelam irmik helvası var, var oğlu var.

– Var oğlu varu getür!

– Efendim?

– Var oğlu varu getür!

– Var oğlu var ne?

– Sayıp döküyorsun ya işte.

– Hayır, evvela neden başlıyayım?

– Beni kızdırma, vallahi başlıyacak yeri ben bulurun ha!

– Evvela çorba gelsin mi?

– Gelsin bakalım çorba.

– Buyrun efendim, çorba.

– Lan ne o?

– O başka. Hemşerim bundan büyük kâsom yok. Ye, bir daha getireyim.

– Tencereynen getür!

– Efendim?

XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıl'Oridanna Kadar Osmanlı Edebiyatı -1

– Tencereynen getür.

– Dakkada bitti, senin ağzın teneke mi kaplı be?

– Canım teneke kaplı olur mu benim ağzım! Üç gündür karnım aç benim, kardaşım. Pazartesinden dört güne sürer. Ne var yemek orda?

– Tas kebabı var.

– Tas kebabı getür!

– Sabah sabah çattık be!

– Başka ne var?

– Efendim nohutlu yahni var.

– Yoğurtlu yahni getir!

– Yoğurtlu değil, nohutlu!

– Canım, yoğurtlu, nohutlu, sen getür ben yerim.

– Vaaay maşallah hemşerim, yahu nasıl yemek yeyiş bu be?

– Başka bir şey yok mu orda?

– Kuskus pilavı var.

– Getür, onu da ben yerim.

– Vay anam vay! Dört okka kuskus pilavını bir hamle de yedi be! Hey hemşerim, 975.

-Ha? -975.

– Ne 9751?

– Yemek yedin.

– Eeeee?

– Para!

– Ne parası?

– Yemek parası.

– Bende para yok. ~Nee?

– Bende para yok.

– Niye? -E yok!

– Niye yemek yedin?

–  Ula beni sen çağırdın. Kapıda durup bir adam bir adama buyur derse para alır mı?

– Sen deli misin?

Metnin olay örgüsü, Kastamonu'dan iş için İstanbul'a gelen bir Kastamonulunun lokantaya girmesi, orada ne var ne yoksa ye-yip içmesi ve bunların parasını ödememesi üzerine kurulmuştur.

Okuduğumuz metinde meddah, Kastamonulu ve aşçının konuşmalarını hikâye şeklinde taklit etmektedir. Metinde bu tiplerin konuşmaları kendi ağızlarından veriliyor. Aşçı şehirde yaşadığı için İstanbul Türkçesiyle, Kastamonulu ise yöresel ağızla konuşturuluyor.

Meddah hikâyeleri Türk halk tiyatrosu geleneğine bağlı olduğu için okuduğumuz metinde halkın günlük konuşma diline yakın doğal bir dil var. Metinde yanlış anlamalar (Var oğlu varu getür. Yoğurtlu pilav getür…}, anlamazlıktan gelme (Ne 975'İ? Ne parası …), ağız taklitleri (Tas kebabı geîür! Nesatıyon gardaşım?) ve halk söyleyişlerine (Sabah sabah çattık be! Vay anam vay. Dakkada bitti, senin ağzın teneke mi kaplı be? Beni kızdırma valla …) dayanan güldürü unsurları görüyoruz. Metinde bu unsurlarla akıcı ve doğal bir anlatım oluşturulmuş.

 
Çözümlü Soru

Karagöz oyunu, Osmanlı Türk toplumunun, yüzyıllarca yaşamış sanat dallarından biridir. Tanzimattan bu yana, özellikle Cumhuriyet döneminde yerini, Batıdan gelen sinema ve tiyatroya bırakmıştır. Bu sanat dalı, bugün bize çok uzak ve yabancı gelen İslam uygarlığı döneminde, halkın dilini, inançlarını, geleneklerini, zanaatlarını, siyasal ve toplumsal olaylar karşısındaki düşünsel ve ruhsal durumlarını yansıtan zengin bir kaynaktır. Geçmişi tanımak ve öğrenmek isteyenler bu kaynağı değişik açılardan değerlendirebilirler.

Bu parçada, Karagöz'le ilgili olarak aşağıdakilere!en hangisine değinilmem istir?

A)   Toplumsal yaşamı yansıtan uzun bir geçmişi olduğuna

B)   Günümüzde yerini başka sanat dallarının aldığına

C)  Güldürü öğelerinden yararlanılarak oluşturulduğuna

D)   Farklı yönlerden incelemeye uygun bir kapsamı bulunduğuna

E)   Eski dönemler hakkında bilgi verdiğine

 
Çözüm

Parçada "Yüzyıllarca yaşamış sanat dallarından biridir." sözüyle A'ya; "Yerini Batı'dan gelen sinema ve tiyatroya bırakmıştır." sözüyle B'ye; "Geçmişi tanımak ist8yenler bu kaynağı değişik açılardan değerlendirebilirler." sözüyle D ve E'ye değinilmiştir. C'de belirtilen "Güldürü öğelerinden yararlanarak oluşturulduğuna" ise değinilmemiştir.