Son Pişmanlık adını taşıyan ilk romanı, İntibah yahut Ali Bey'in Sergüzeşti adıyla 1876'da basılmıştır. Diğer romanı ise konusunu tarihten alan ve edebiyatımızdaki ilk tarihî roman olan Cezmi'dir. Namık Kemal'in iki romanı da Batılı anlayışla yazılmış ilk edebî romanlarımızdandır. O dönemde edebiyatımızda romanın olmayışı veya yazılan romanların edebî bir değer taşımayışı, Namık Kemal'i, roman yazmak için harekete geçmiştir.

Namık Kemal'e göre roman, faydalı bir eğlencedir. Namık Kemal, Mukaddime-i Celâl'de: "Romandan amaç, gerçekte olmamışsa biie geçmesi olabilir bir olguyu, ahlâk, duygular ve olasılıklara iiişkin her çeşit ayrıntılarıyla birlik betimlemektir." diyerek roman görüşünü açıklamıştır.

Edebiyatımızdaki ilk romantik romancı olan Namık Kemal, Türk klasik ve halk hikâyelerine karşı olmasına rağmen, bu ilk roman denemesinde kendisini halk hikâyelerinin bazı özelliklerinden kurtaramamış, Ahmet Mithat gibi, bazen olaya üçüncü kişi olarak karışıp kendi düşüncelerini söylemiştir. Namık Kemal, İntibah'ın konusunda eski meddah hikâyelerimizden Hançerli Hanım'ın Hikaye-i Garibesi'nden esinlenmiştir.

Namık Kemal, mekân ve olay betimlemelerinde realisttir. Doğa ve karakter betimlemelerinde öznel bir tutum sergilemiştir. Romanın başlangıcındaki bahar betimlemesinde Divan şiirinin hayal unsurlarını kullanmıştır. Romanda psikolojik analizlerin yapılması gerektiğine inanan Namık Kemal, İntibahla bu konuda başarılı olamamıştır. Psikolojik analizlerde ve çevre betimlemelerinde başarılı olamasa da dönemin diğer eserleriyle karşılaştırıldığında Namık Kemal'in çevre ve psikoloji tasvirleri bakımından, ileri bir adım attığı anlaşılır.

Namık Kemal, romanlarında bir aşk serüveninin cazibesinden, onun uyandıracağı ilgi ve heyecandan faydalanmaya çalışmıştır. Romantizmin etkisiyle trajik bir sonla biten olayların sonucunda kötüler cezalandırılır. Sanatçı, bu romanı ile o dönem yaşanması olası olayları ve toplumdaki çarpıklıkları işlemiştir.

Namık Kemal'in önce iki cilt olarak düşünüp yalnız bir cildini yayımlayabildiği Cezmi, Türk edebiyatının ilk tarihî romanıdır.

intibah'ta görülen diyalog azlığı ve hareketsizlik, Cezmi'de de görülür. Bunun başlıca nedeni, yazarın bol ve uzun betimlemelerden kendisini alamamasıdır. Romanda, kişi betimlemelerine çok özen gösterilmiştir. Ancak, dış görünüşe gösterilen özene karşılık, psikolojik analizler yetersizdir.

Cezmi'de romantizmin asıl etkisi üslûpta görülür. Sanatçı, Cezmi'de sanatkarane bir üslup kullanmıştır. Namık Kemal, Cezmi'de kendi gençliğini yaşıyor gibidir.

Cezmi'nin her sayfasında Namık Kemal'in kişiliği belli olmaktadır. Kahramanların ağzından konuşan; duygularını, heyecanlarını ortaya koyan Namık Kemal'dir. Namık Kemal, gerekli gördüğü yerde konuyu bir yana bırakıp romanın akışını keserek, Ahmet Mithat Efendi'nin yaptığı gibi konu ile ilişiği olmayan ayrıntılara uzun sayfalar ayırır.