SIFAT

14 Ağustos 2013 tarihinde tarafından eklendi.

SIFAT (ÖNAD)
   Bir cümlede kendisinden sonra gelen adı niteleyen ya da belirten sözcüklere "sıfat" diyoruz.
   Tanımdan yola çıkarak sıfatları görevleri bakımından iki öbekte toplayabiliriz.

   Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için:
•     Bir adı ya da adılı nitelemesi veya belirtmesi gerekir,

•     Ad durum eki ve iyelik eklerini almaması gerekir,
( Bu ekleri alması durumunda sıfat olmaz adlaşır.)

•     Tekil halde bulunmalıdır, ( Çoğul olursa adlaşır.)

•      Bir adla birlikte bir sıfat tamlaması kurması gerekir.

•     Niteleme sıfatları adın iç özelliklerini, belirtme sıfatları ise adın dış özelliklerini dile getiren sözcüklerdir.

   Sıfatlar görevleri bakımından iki öbekte toplanabilir:

A- Niteleme sıfatları

B- Belirtme sıfatları

ÖRNEK:
   Şu soğuk havada sıcak bir içecek olsaydı.
B.S  N.S.                    N.S.  B.S.

NİTELEME SIFATLARI
   Varlıkların renklerini, durumlarını ve biçimlerini anlatan sözcüklerdir.

   Renk Yönünden
ÖRNEK:
   Mor gömleğim leke olmuş.
Sıfat
   Kavanozda sarımtırak bir sıvı vardı.
                               Sıfat
   Sarı araba,
Sıfat
   Mavi akım,
              Sıfat
   Kırmızı bayrak,
Sıfat
   Kahverengi ayakkabı
Sıfat
   Biçim Yönünden
ÖRNEK:
   Kareli gömlek,
Sıfat
   Dağınık oda,
 Sıfat
   Dar paça,
Sıfat
   Uzun sırık,
Sıfat
   Geniş cadde,
Sıfat
   Tıknaz adam,
Sıfat
   Durum Yönünden
ÖRNEK:
   Tertemiz caddeler,
Sıfat
   Sıcacık odalar,
Sıfat
   Karlı dağlar,
Sıfat
   Akıllı gençler,
Sıfat
   Kolay soru,
 Sıfat
   Zorlu mücadele,
Sıfat
   Yaşlı kadın,
Sıfat
   Düşünceli ihtiyar,
Sıfat

Not: Niteleme sıfatlarını cümlede doğru olarak bulabilmek için ada "Nasıl " sorusu sorulur. Yanıt alınabiliyorsa niteleme sıfatı vardır. Burada şuna dikkat edilmelidir: Soru doğru yere sorulmalıdır. Eğer "Nasıl" sorusu eyleme sorulursa sıfat değil zarf bulunmuş olur.

ÖRNEK:
   Onunla hep büyük işler peşinde koşardık.
                             Sıfat
   Korkmayın çocuklar, her zaman büyük
Zarf
   düşünün.
 
Not: Varlıkların renklerini durumlarını, biçimlerini bildiren sıfatlar dışında, küçültme, san ve pekiştirme sıfatlan da niteleme sıfatı sayılırlar

   Pekiştirme sıfatları
ÖRNEK:
   Dosdoğru çizgi çizmelisin.
Sıfat
   Çırılçıplak tepeler
Sıfat
   Güzel mi güzel yemekler
Sıfat
   Tatlıların tatlısı bir bebeği olmuş.
Sıfat
   Koskocaman kayalar
Sıfat
   San Sıfatları
ÖRNEK:
   Doktor Ahmet Uslu,
Sıfat
   Bay Ozan,
Sıfat
   Bayan Aytül, 
Sıfat
   Mimar-Mühendis Ali,
Sıfat
   Halim Ağa,
Unvan grubu
   Osman Bey,
Unvan grubu
   Can Binbaşı,
Unvan grubu
   Albay Kutlu Bey,
                   Sıfat            Unvan grubu
   Hemşire Ayla Hanım,
Sıfat
Not: San sıfatları addan sonra gelirse bu öbek san öbeği ya da unvan grubu; addan önce gelirse sıfat tamlaması olur.

   Küçültme Sıfatları
Not: (-ce, – cek, – cik, -imsi, -mtırak) ekleriyle yapılabilir.
ÖRNEK:
   Kırmızımsı etek,
 Sıfat
   Uzunca manto,
 Sıfat
   Sıcakça karşılama,
Sıfat
   Büyücek oda,
Sıfat
   Sıcacık çorba,
 Sıfat
   Azıcık ekmek,
Sıfat

BELİRTME SIFATLARI
   Adları işaret, sayı, soru yönleriyle ya da belli belirsiz belirten sıfatlara belirtme sıfat denir.

   Tanımdan da anlaşılacağı gibi belirtme özelliğine
göre dört çeşit belirtme sıfatı vardır:

1-    İşaret sıfatları
2-    Sayı sıfatları
3-    Soru sıfatları
4-    Belgisiz sıfatlar

Belirtme sıfatlarını ayrıntısıyla inceleyelim:

1 –    İŞARET (GÖSTERME ) SIFATLARI:
   Adları işaret ederek (göstererek ) belirten
       sıfatlardır.

ÖRNEK:
   Bu konuda benim diyecek sözüm yok.
             İşaret sıfatı
   Şu adamın sorusu varmış.
      İşaret sıfatı
   O ayakkabı,
             İşaret sıfatı
   Diğer seçenekler,
İşaret sıfatı
   Beriki sokak,
İşaret sıfatı

Not: ( diğer, öteki, beriki, sağdaki, soldaki, aşağıdaki, yukarıdaki, içerideki, dışarıdaki…)
Not: Bunların zarf olabileceği unutulmamalıdır.

   " İşte " sözcüğü gösterme sıfatı olarak da görev
yapar. Yer bildirirse işaret sıfatı, zaman bildirirse işaret zarfı olur.

ÖRNEK:
İşte hendek işte deve ya atlarsın ya
İşaret sıfatı
düşersin.
   İşte geldik, gidiyoruz.
İşaret zarfı

2-    SAYI SIFATLARI:
   Varlıkları sayıları yönüyle belirten sıfatlardır. 
   Sayı sıfatları tek başlarına kullanılırsa sayı adıdır.

a)   Asıl sayı sıfatları:

ÖRNEK:
   25 milyon lira borcu varmış.
S. Sıfatı
   Geziye yirmi beş öğrenci katılacak.
                             S. Sıfatı

b) Sıra sayı sıfatları:

ÖRNEK:
   Testteki kırk beşinci soruyu yapamamış.
                                   S. Sıfatı
   Memleketten ayrılışının on üçüncü
                                                              S. Sıfatı
gününde evden sevinçli bir telefon alır.

c) Üleştirme sayı sıfatları:

ÖRNEK:
   Her konuyla ilgili en az üç yüzer tane soru
S. Sıfatı
çözmelisiniz.
   Beşer sayfalık üç ödev hazırlamalısın.
S. Sıfatı

ç) Kesir sayı sıfatları:

ÖRNEK:
   Yarım dilim pasta istiyorum.
     S. Sıfatı
   Çeyrek ekmek.
      S. Sıfatı
   Bankalar % 40 faiz veriyor.
                     S. Sıfatı
   İki kardeşe mirasından dörtte bir pay
                                              S. Sıfatı
ayırmıştı.

d)   Topluluk sayı sıfatları:

ÖRNEK:
   Yıllar sonra üçüz çocukları olmuştu.
S. Sıfatı
   Onluk paketlerden almalısınız.
      S. Sıfatı
   Trilyonluk devlet yatırımları yok oldu.
      S. Sıfatı

e)   Belirsiz sayı sıfatları:
   Bazı sıfatlar belirsiz sayı bildirirler; bunları belgisiz sıfat saymak daha doğru olacaktır.

ÖRNEK:
   Yüzlerce insan toplanmıştı o meydanda.
      S. Sıfatı
   Birkaç kuruş veriver gitsin.
      S. Sıfatı

Not: Bunlara belgisiz sıfat da denir.

3-   SORU SIFATLARI:
   Adların karşıladığı varlıkların yerlerini, sayılarını,
durumlarını, niteliklerini soru yoluyla belirten sıfatlardır.

ÖRNEK:
   Kaçar lira? (Üleştirme sayı sıfatı)
   S. Sıfatı
   Hangi adam? (İşaret sıfatı)
   S. Sıfatı
   Kaçız çocukları olmuş? ( Topluluk sayı s.)
   S. Sıfatı
   Kaçlık paket?
   S. Sıfatı
   Kaçıncı okul?
   S. Sıfatı
   Neredeki daire? 
      S. Sıfatı
   Ne türlü işler?
   S. Sıfatı
   Ne kadar kağıt?
      S. Sıfatı
   Nasıl çanta?
   S. Sıfatı

Not: Soru sıfatları ile ilgili olarak sorunun karşılığı olan sözcüğe dikkat edilmelidir. Sorunun karşılığı ad ya da zamir ise soru sözcüğü soru zamiri, sorunun yanıtı zarf ise soru zarfıdır.

ÖRNEK:
   Nasıl araba aldın? (Soru sıfatı)
     S. Sıfatı
   Kırmızı, spor araba ( Sıfat)
      S. Sıfatı
   Nasıl karar verdin? (Soru zarfı)
   S. Sıfatı
   Zor karar verdim. ( Zarf)
   S. Sıfatı
   Hangi mahallede oturuyorsunuz?
   S. Sıfatı
   Bahçelievler Mah. ( Ad)
   S. Sıfatı

4-   BELGİSİZ SIFATLAR:
Varlıkları belli belirsiz belirten sıfatlardır.

ÖRNEK:
   Bazı insanlar,
       B. Sıfat

   Bir gün karşılaşırız elbette,
B. Sıfat
   Her güzele gönü! Verme,
B. Sıfat
   Herhangi bir koltuğa oturabilirsiniz.
B. Sıfat
   Epeyce yol gitmiştik
B. Sıfat
   Başka arzunuz var mıydı?
B. Sıfat
   Çok muhabbet tez ayrılık getirir.
B. Sıfat
   Önümüzde günlerde bütün konuları
     B. Sıfat
kapsayan bir sınav yapılacak.
                                     B. Sıfat
   Kimi işlerde kendini denemişti.
B. Sıfat
   Bizim evde birkaç arkadaş bir araya
B. Sıfat
gelmiştik.

   Birtakım karanlık işlerle uğraşıyordu.
B. Sıfat

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.

Şu Sayfamız Çok Beğenildi
TÜRKMENCE İLE İLGİLİ SENTAKS ÇALIŞMALARI