SIFAT
SIFAT (ÖNAD)
Bir cümlede kendisinden sonra gelen adı niteleyen ya da belirten sözcüklere "sıfat" diyoruz.
Tanımdan yola çıkarak sıfatları görevleri bakımından iki öbekte toplayabiliriz.
Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için:
• Bir adı ya da adılı nitelemesi veya belirtmesi gerekir,
• Ad durum eki ve iyelik eklerini almaması gerekir,
( Bu ekleri alması durumunda sıfat olmaz adlaşır.)
• Tekil halde bulunmalıdır, ( Çoğul olursa adlaşır.)
• Bir adla birlikte bir sıfat tamlaması kurması gerekir.
• Niteleme sıfatları adın iç özelliklerini, belirtme sıfatları ise adın dış özelliklerini dile getiren sözcüklerdir.
Sıfatlar görevleri bakımından iki öbekte toplanabilir:
A- Niteleme sıfatları
B- Belirtme sıfatları
ÖRNEK:
Şu soğuk havada sıcak bir içecek olsaydı.
B.S N.S. N.S. B.S.
NİTELEME SIFATLARI
Varlıkların renklerini, durumlarını ve biçimlerini anlatan sözcüklerdir.
Renk Yönünden
ÖRNEK:
Mor gömleğim leke olmuş.
Sıfat
Kavanozda sarımtırak bir sıvı vardı.
Sıfat
Sarı araba,
Sıfat
Mavi akım,
Sıfat
Kırmızı bayrak,
Sıfat
Kahverengi ayakkabı
Sıfat
Biçim Yönünden
ÖRNEK:
Kareli gömlek,
Sıfat
Dağınık oda,
Sıfat
Dar paça,
Sıfat
Uzun sırık,
Sıfat
Geniş cadde,
Sıfat
Tıknaz adam,
Sıfat
Durum Yönünden
ÖRNEK:
Tertemiz caddeler,
Sıfat
Sıcacık odalar,
Sıfat
Karlı dağlar,
Sıfat
Akıllı gençler,
Sıfat
Kolay soru,
Sıfat
Zorlu mücadele,
Sıfat
Yaşlı kadın,
Sıfat
Düşünceli ihtiyar,
Sıfat
Not: Niteleme sıfatlarını cümlede doğru olarak bulabilmek için ada "Nasıl " sorusu sorulur. Yanıt alınabiliyorsa niteleme sıfatı vardır. Burada şuna dikkat edilmelidir: Soru doğru yere sorulmalıdır. Eğer "Nasıl" sorusu eyleme sorulursa sıfat değil zarf bulunmuş olur.
ÖRNEK:
Onunla hep büyük işler peşinde koşardık.
Sıfat
Korkmayın çocuklar, her zaman büyük
Zarf
düşünün.
Not: Varlıkların renklerini durumlarını, biçimlerini bildiren sıfatlar dışında, küçültme, san ve pekiştirme sıfatlan da niteleme sıfatı sayılırlar
Pekiştirme sıfatları
ÖRNEK:
Dosdoğru çizgi çizmelisin.
Sıfat
Çırılçıplak tepeler
Sıfat
Güzel mi güzel yemekler
Sıfat
Tatlıların tatlısı bir bebeği olmuş.
Sıfat
Koskocaman kayalar
Sıfat
San Sıfatları
ÖRNEK:
Doktor Ahmet Uslu,
Sıfat
Bay Ozan,
Sıfat
Bayan Aytül,
Sıfat
Mimar-Mühendis Ali,
Sıfat
Halim Ağa,
Unvan grubu
Osman Bey,
Unvan grubu
Can Binbaşı,
Unvan grubu
Albay Kutlu Bey,
Sıfat Unvan grubu
Hemşire Ayla Hanım,
Sıfat
Not: San sıfatları addan sonra gelirse bu öbek san öbeği ya da unvan grubu; addan önce gelirse sıfat tamlaması olur.
Küçültme Sıfatları
Not: (-ce, – cek, – cik, -imsi, -mtırak) ekleriyle yapılabilir.
ÖRNEK:
Kırmızımsı etek,
Sıfat
Uzunca manto,
Sıfat
Sıcakça karşılama,
Sıfat
Büyücek oda,
Sıfat
Sıcacık çorba,
Sıfat
Azıcık ekmek,
Sıfat
BELİRTME SIFATLARI
Adları işaret, sayı, soru yönleriyle ya da belli belirsiz belirten sıfatlara belirtme sıfat denir.
Tanımdan da anlaşılacağı gibi belirtme özelliğine
göre dört çeşit belirtme sıfatı vardır:
1- İşaret sıfatları
2- Sayı sıfatları
3- Soru sıfatları
4- Belgisiz sıfatlar
Belirtme sıfatlarını ayrıntısıyla inceleyelim:
1 – İŞARET (GÖSTERME ) SIFATLARI:
Adları işaret ederek (göstererek ) belirten
sıfatlardır.
ÖRNEK:
Bu konuda benim diyecek sözüm yok.
İşaret sıfatı
Şu adamın sorusu varmış.
İşaret sıfatı
O ayakkabı,
İşaret sıfatı
Diğer seçenekler,
İşaret sıfatı
Beriki sokak,
İşaret sıfatı
Not: ( diğer, öteki, beriki, sağdaki, soldaki, aşağıdaki, yukarıdaki, içerideki, dışarıdaki…)
Not: Bunların zarf olabileceği unutulmamalıdır.
" İşte " sözcüğü gösterme sıfatı olarak da görev
yapar. Yer bildirirse işaret sıfatı, zaman bildirirse işaret zarfı olur.
ÖRNEK:
İşte hendek işte deve ya atlarsın ya
İşaret sıfatı
düşersin.
İşte geldik, gidiyoruz.
İşaret zarfı
2- SAYI SIFATLARI:
Varlıkları sayıları yönüyle belirten sıfatlardır.
Sayı sıfatları tek başlarına kullanılırsa sayı adıdır.
a) Asıl sayı sıfatları:
ÖRNEK:
25 milyon lira borcu varmış.
S. Sıfatı
Geziye yirmi beş öğrenci katılacak.
S. Sıfatı
b) Sıra sayı sıfatları:
ÖRNEK:
Testteki kırk beşinci soruyu yapamamış.
S. Sıfatı
Memleketten ayrılışının on üçüncü
S. Sıfatı
gününde evden sevinçli bir telefon alır.
c) Üleştirme sayı sıfatları:
ÖRNEK:
Her konuyla ilgili en az üç yüzer tane soru
S. Sıfatı
çözmelisiniz.
Beşer sayfalık üç ödev hazırlamalısın.
S. Sıfatı
ç) Kesir sayı sıfatları:
ÖRNEK:
Yarım dilim pasta istiyorum.
S. Sıfatı
Çeyrek ekmek.
S. Sıfatı
Bankalar % 40 faiz veriyor.
S. Sıfatı
İki kardeşe mirasından dörtte bir pay
S. Sıfatı
ayırmıştı.
d) Topluluk sayı sıfatları:
ÖRNEK:
Yıllar sonra üçüz çocukları olmuştu.
S. Sıfatı
Onluk paketlerden almalısınız.
S. Sıfatı
Trilyonluk devlet yatırımları yok oldu.
S. Sıfatı
e) Belirsiz sayı sıfatları:
Bazı sıfatlar belirsiz sayı bildirirler; bunları belgisiz sıfat saymak daha doğru olacaktır.
ÖRNEK:
Yüzlerce insan toplanmıştı o meydanda.
S. Sıfatı
Birkaç kuruş veriver gitsin.
S. Sıfatı
Not: Bunlara belgisiz sıfat da denir.
3- SORU SIFATLARI:
Adların karşıladığı varlıkların yerlerini, sayılarını,
durumlarını, niteliklerini soru yoluyla belirten sıfatlardır.
ÖRNEK:
Kaçar lira? (Üleştirme sayı sıfatı)
S. Sıfatı
Hangi adam? (İşaret sıfatı)
S. Sıfatı
Kaçız çocukları olmuş? ( Topluluk sayı s.)
S. Sıfatı
Kaçlık paket?
S. Sıfatı
Kaçıncı okul?
S. Sıfatı
Neredeki daire?
S. Sıfatı
Ne türlü işler?
S. Sıfatı
Ne kadar kağıt?
S. Sıfatı
Nasıl çanta?
S. Sıfatı
Not: Soru sıfatları ile ilgili olarak sorunun karşılığı olan sözcüğe dikkat edilmelidir. Sorunun karşılığı ad ya da zamir ise soru sözcüğü soru zamiri, sorunun yanıtı zarf ise soru zarfıdır.
ÖRNEK:
Nasıl araba aldın? (Soru sıfatı)
S. Sıfatı
Kırmızı, spor araba ( Sıfat)
S. Sıfatı
Nasıl karar verdin? (Soru zarfı)
S. Sıfatı
Zor karar verdim. ( Zarf)
S. Sıfatı
Hangi mahallede oturuyorsunuz?
S. Sıfatı
Bahçelievler Mah. ( Ad)
S. Sıfatı
4- BELGİSİZ SIFATLAR:
Varlıkları belli belirsiz belirten sıfatlardır.
ÖRNEK:
Bazı insanlar,
B. Sıfat
Bir gün karşılaşırız elbette,
B. Sıfat
Her güzele gönü! Verme,
B. Sıfat
Herhangi bir koltuğa oturabilirsiniz.
B. Sıfat
Epeyce yol gitmiştik
B. Sıfat
Başka arzunuz var mıydı?
B. Sıfat
Çok muhabbet tez ayrılık getirir.
B. Sıfat
Önümüzde günlerde bütün konuları
B. Sıfat
kapsayan bir sınav yapılacak.
B. Sıfat
Kimi işlerde kendini denemişti.
B. Sıfat
Bizim evde birkaç arkadaş bir araya
B. Sıfat
gelmiştik.
Birtakım karanlık işlerle uğraşıyordu.
B. Sıfat
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.